Przełomowe orzeczenie ETPC

Dnia 7 czerwca 2022 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) orzekł, że decyzja Sądu Najwyższego Rosji z 2017 roku o delegalizacji Świadków Jehowy w tym kraju była bezprawna. Za niezgodne z prawem uznano też obłożenie zakazem drukowanych publikacji Świadków Jehowy oraz serwisu internetowego jw.org.

Rosji nakazano przerwać wszystkie toczące się postępowania karne przeciwko poszczególnym Świadkom Jehowy oraz uwolnić tych, którzy zostali pozbawieni wolności.

Przełomowe orzeczenie ETPC nakazuje także zwrot całego skonfiskowanego mienia lub wypłatę odszkodowania w wysokości 59 617 458 euro (równowartość 273 375 853 złotych). Ponadto Rosja ma też wypłacić Świadkom Jehowy odszkodowanie za poniesione szkody w łącznej wysokości 3 447 250 euro (równowartość 15 807 364 złotych).

Linki źródłowe:

Komunikat prasowy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (7 stron)

Pełne orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (196 stron) 

Najważniejsze fakty

Orzeczenie ETPC dotyczy 20 skarg złożonych w latach 2010 — 2019 w imieniu 1400 osób oraz jednostek prawnych. Jednakże decyzja ta wykracza poza wnioski konkretnych skarżących. Trybunał nakazał Rosji „powzięcie wszelkich koniecznych działań, żeby zapewnić przerwanie wszystkich postępowań karnych przeciwko Świadkom Jehowy (…) oraz zwolnić wszystkich Świadków Jehowy, których pozbawiono wolności” (kursywa nasza). Orzeczenie to oczyszcza z zarzutów wszystkich Świadków Jehowy w Rosji i poza nią, a także uznaje, że z punktu widzenia prawa są oni praworządnymi obywatelami, którzy są niesłusznie oskarżani
i pozbawiani wolności. 

W wielu punktach swojego orzeczenia ETPC konsekwentnie odrzuca bezpodstawne twierdzenia Rosji, że działalność, wierzenia, publikacje i strona internetowa Świadków Jehowy mają charakter ekstremistyczny. Oto kilka przykładów z orzeczenia: 

Działalność: ETPC podkreślił, że rosyjskie sądy „nie wskazały u skarżących żadnych słów, czynów czy działań, które byłyby motywowane lub nacechowane przemocą, nienawiścią bądź też dyskryminowały innych” (§271). 

Przekonanie, że Świadkowie Jehowy znają prawdę: „Pokojowe starania, żeby przekonać innych o wyższości własnej religii oraz zachęcić ich do porzucenia ‚religii fałszywych’ i przyłączenia się do ‚jedynej prawdziwej religii’ stanowi uzasadnioną formę korzystania z wolności wyznania i wypowiedzi” (§156). 

Transfuzje krwi: „Odmawiając zgody na transfuzję krwi, kobieta będąca członkiem społeczności, wyrażała swoją wolną wolę i korzystała z prawa do autonomii osobistej w sferze opieki zdrowotnej podlegającej ochronie zarówno w ramach Konwencji, jak i rosyjskiego prawa” (§165).  

Podyktowana sumieniem odmowa służby wojskowej: „Motywowane religijnie wezwanie do odmowy odbywania służby wojskowej nie stanowi naruszenia jakiegokolwiek przepisu rosyjskiego prawa” (§169).  

Publikacje: „Działalność religijna skarżących i zawartość ich publikacji wydają się mieć charakter pokojowy i zgodny z wyznawaną przez nich doktryną unikania przemocy” (§157).  

Serwis JW.ORG: Trybunał orzekł, że zawartość serwisu jw.org nie ma charakteru ekstremistycznego. Jeśli władze miały zastrzeżenia do wybranych informacji zamieszczonych na stronie, powinny były nakazać organizacji usunięcie tylko tych części, które uznają za obraźliwe, a nie delegalizować cały serwis internetowy (§231 i §232). 

Orzeczenie surowo krytykuje władze rosyjskie za to, że kierowały się uprzedzeniami i „nie działały w dobrej wierze” (§187). Na przykład Trybunał podkreślił następujące wykroczenia: 

Delegalizacja wszystkich organizacji religijnych Świadków Jehowy w Rosji nie wynikała jedynie z neutralnego stosowania przepisów prawa, lecz nosiła znamiona prowadzenia przez władze rosyjskie polityki nietolerancji wobec praktyk religijnych Świadków Jehowy, która miała na celu skłonić ich do porzucenia swojej wiary oraz zapobiec przyłączaniu się do niej innych” (§254). 

Władze Rosji dopuściły do poważnych „naruszeń proceduralnych” — na przykład rosyjski Sąd Najwyższy oparł się na tendencyjnych ekspertyzach biegłych wybranych przez policję i prokuraturę zamiast na bezstronnej analizie naszych publikacji (§203).  

Przepisy ustawy dotyczącej przeciwdziałania ekstremizmowi zostały celowo skonstruowane tak szeroko i mgliście, że władze mogły podjąć arbitralne działania przeciwko Świadkom Jehowy (§272). 

Według Trybunału Rosja naruszyła kilka artykułów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

Wolność myśli, sumienia i wyznania (artykuł 9) 

Wolność wyrażania opinii (artykuł 10)  

Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się (artykuł 11) 

Prawo do poszanowania własności (artykuł 1 protokołu nr 1)

Wpływ orzeczenia 

W Rosji: Chociaż Rosja nie jest już członkiem Rady Europy, skargi miały miejsce na długo przed wycofaniem się Rosji i wykluczeniem jej z Rady. Rosja miała możliwość ustosunkowania się do argumentów przedstawionych we wszystkich sprawach. Ponadto ETPC połączyła to orzeczenie z uaktualnieniem uchwały Sądu Najwyższego Rosji z dnia 28 października 2021 roku. Dlatego Rosja jest zobowiązana do respektowania jej treści, tym bardziej że orzeczenie dotyczy wszystkich Świadków Jehowy bez wyjątku. 

Poza Rosją:  Europejski Trybunał Praw Człowieka, będąc najskuteczniejszym międzynarodowym trybunałem praw człowieka na świecie, jasno i definitywnie uzasadnił, że Świadkowie Jehowy, czy to w Europie, czy gdziekolwiek indziej, są pokojowo usposobionymi ludźmi, a ich wierzenia i praktyki nie wyrządzają nikomu szkody. Trybunał wskazał, że chociaż władzom państwowym mogą się nie podobać ich wierzenia, to nie mają one prawa analizować słuszności tych przekonań, gdyż leżą one w sferze prywatnej każdego człowieka (§172). 

Uzupełnienie | Orzeczenie przeciwko Litwie 

Również dnia 7 czerwca ETPC wydał orzeczenie przeciwko Litwie za odmowę prawa Stanislawowi Teliatnikowi, który jest Świadkiem Jehowy, do zwolnienia z odbycia służby wojskowej.

Czy wiesz, że…

W 239 krajach jest prawie 9 mln Świadków Jehowy, którzy należą do przeszło 119 000 zborów. W Polsce początki działalności Świadków Jehowy sięgają 1891 roku i obecnie są oni trzecią co do wielkości grupą wyznaniową z liczbą około 113 000 wyznawców.

Skonfiskowany przez Rosję kompleks budynków

Świadków Jehowy na obrzeżach Sankt Petersburga

/ fot. JW.ORG