Zastąpienie tradycyjnej Przysięgi Hipokratesa nowoczesnymi kodeksami etycznymi budzi coraz więcej pytań i wątpliwości. Oprócz kontrowersji związanych z terapią uporczywą (dawniej nazywaną „terapią daremną”), nowe zasady etyczne dopuszczają również inne praktyki, które mogą wpływać na zaufanie do zawodu lekarza. Jednym z najbardziej niepokojących aspektów jest współpraca lekarzy z koncernami farmaceutycznymi, która stwarza ryzyko konfliktu interesów.
Współpraca lekarzy z koncernami farmaceutycznymi
Nowoczesne kodeksy etyczne, takie jak Deklaracja Genewska czy Kodeks Etyki Lekarskiej, nie zakazują współpracy lekarzy z firmami farmaceutycznymi. W praktyce oznacza to, że lekarze mogą uczestniczyć w badaniach klinicznych, konferencjach sponsorowanych przez koncerny lub nawet promować określone leki.
– Taka współpraca może prowadzić do konfliktu interesów. Lekarz, który otrzymuje korzyści od koncernu, może być bardziej skłonny do przepisywania określonych leków, nawet jeśli nie są one najlepszym wyborem dla pacjenta – ostrzega dr hab. Maria Kowalska, ekspertka w dziedzinie etyki medycznej.
Przykłady nieetycznych praktyk:
Preferencyjne przepisywanie leków: Lekarze otrzymujący wynagrodzenie od koncernów mogą promować droższe lub mniej skuteczne leki.
Ukrywanie skutków ubocznych: W niektórych przypadkach lekarze współpracujący z koncernami mogą bagatelizować ryzyko związane z lekami.
Nadużycia w badaniach klinicznych: Firmy farmaceutyczne mogą wpływać na wyniki badań, aby zwiększyć szanse na rejestrację leku.
Inne nieetyczne zapisy w nowych kodeksach etycznych
Nowe zasady etyczne budzą kontrowersje nie tylko ze względu na współpracę z koncernami. Oto inne problematyczne zapisy:
Komercyjne podejście do medycyny
Nowe kodeksy etyczne często traktują pacjentów jak klientów, co prowadzi do nadmiernej komercjalizacji służby zdrowia. Lekarze są zachęcani do oferowania płatnych usług, co może wpływać na jakość opieki medycznej.Brak jasnych wytycznych dotyczących terapii uporczywej
Terapia uporczywa (łac. obstinatio therapiae) to kontynuowanie leczenia, które nie przynosi korzyści medycznych, a jedynie przedłuża cierpienie pacjenta. Mimo że polskie prawo pozwala na odstąpienie od takiej terapii, wielu lekarzy obawia się konsekwencji prawnych.Ograniczenie autonomii lekarza
Nowe kodeksy etyczne często narzucają lekarzom sztywne procedury, co ogranicza ich autonomię i możliwość podejmowania decyzji w oparciu o indywidualne potrzeby pacjenta.Niedostateczna ochrona danych pacjentów
W dobie cyfryzacji medycyny nowe kodeksy nie zawsze zapewniają odpowiednią ochronę danych pacjentów, co stwarza ryzyko wycieku informacji lub ich wykorzystania w celach komercyjnych.Brak nacisku na empatię i relację z pacjentem
Tradycyjna Przysięga Hipokratesa kładła nacisk na empatię i relację lekarz-pacjent. Nowe kodeksy często pomijają te wartości, skupiając się na procedurach i prawach.
Podsumowanie
Zastąpienie Przysięgi Hipokratesa nowoczesnymi kodeksami etycznymi to zmiana, która budzi wiele kontrowersji. Współpraca lekarzy z koncernami farmaceutycznymi, terapia uporczywa, komercjalizacja medycyny i ograniczenie autonomii lekarza to tylko niektóre z problemów, które wpływają na zaufanie do zawodu lekarza.
Czy nowa etyka lekarska to krok w dobrą stronę? Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, czy uda się znaleźć równowagę między postępem technologicznym a etycznymi wartościami, które od wieków stanowią fundament zawodu lekarza.
Która jest bardziej etyczna?
Pod względem absolutnych zasad moralnych, Przysięga Hipokratesa jest bardziej rygorystyczna i jednoznaczna – nakazuje lekarzowi postępować zgodnie z określonymi normami etycznymi, niezależnie od okoliczności. Chroni życie bez wyjątku i wyklucza działania, które mogłyby pacjentowi zaszkodzić, takie jak eutanazja czy aborcja.
Natomiast współczesne przyrzeczenie lekarskie jest bardziej pragmatyczne i dopasowane do nowoczesnych realiów, ale jednocześnie bardziej elastyczne i mniej kategoryczne. Może to prowadzić do relatywizacji zasad moralnych – np. współpracy lekarzy z koncernami farmaceutycznymi, stosowania terapii daremnej (tzw. uporczywej terapii lub jej zaniechania) czy dopuszczenia eutanazji w niektórych krajach.
Jeśli oceniamy etykę w jej klasycznym znaczeniu, to Przysięga Hipokratesa wydaje się bardziej etyczna, ponieważ zawiera jednoznaczne zasady moralne i chroni życie jako wartość nadrzędną. Współczesne przyrzeczenie jest dostosowane do obecnych realiów, ale pozostawia zbyt wiele otwartych interpretacji, co może prowadzić do kontrowersyjnych decyzji moralnych.