Służba wojskowa jest jednym z fundamentalnych obowiązków obywatelskich, ale w Polsce prawo uwzględnia sytuacje, w których przekonania religijne lub światopoglądowe mogą wykluczać pełnienie tej formy obowiązku. Sprawa mężczyzny, który został Świadkiem Jehowy po odbyciu studium wojskowego, wywołała debatę na temat praw i obowiązków osób, które zmieniły swój światopogląd. W artykule przyjrzymy się prawnym możliwościom odmowy służby wojskowej oraz procedurom związanym z wnioskowaniem o służbę zastępczą.
Konstytucyjne prawo do odmowy służby wojskowej
Polska Konstytucja w art. 85 ust. 3 gwarantuje prawo do odmowy odbycia służby wojskowej z powodu przekonań religijnych lub moralnych. Jest to zgodne z podstawowymi zasadami wolności sumienia, które są także chronione przez międzynarodowe konwencje, takie jak Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Zgodnie z tym przepisem osoba, której przekonania wykluczają pełnienie służby wojskowej, powinna zostać skierowana do odbycia obowiązkowej służby zastępczej. Dotyczy to również osób, które zmieniły swoje przekonania już po odbyciu przeszkolenia wojskowego.
Służba zastępcza – na czym polega i jak złożyć wniosek?
Zgodnie z ustawą o obronie Ojczyzny z 2022 roku, służba zastępcza obejmuje działania na rzecz społeczeństwa, takie jak:
- prace w ochronie środowiska,
- służba w straży pożarnej,
- działalność w ochronie zdrowia i pomocy społecznej,
- opieka nad osobami z niepełnosprawnościami.
Kiedy i jak złożyć wniosek o służbę zastępczą?
- Wniosek o przeznaczenie do służby zastępczej można złożyć w jednym dniu – w dniu otrzymania wezwania na ćwiczenia wojskowe lub karty mobilizacyjnej.
- Wniosek należy dostarczyć do Wojskowego Centrum Rekrutacji (WCR), które wystosowało wezwanie, lub wysłać go za pośrednictwem Poczty Polskiej z potwierdzeniem odbioru.
Historia mężczyzny – konflikt między obowiązkiem a sumieniem
Mężczyzna, który w 2009 roku ukończył studium wojskowe i złożył przysięgę, zmienił swój światopogląd w 2012 roku, zostając Świadkiem Jehowy. Zasady tej religii wykluczają aktywną służbę wojskową. Gdy w tym roku otrzymał wezwanie na ćwiczenia wojskowe, złożył wniosek o służbę zastępczą, argumentując swoją decyzję przekonaniami religijnymi. Niestety, jego wniosek został odrzucony.
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), Marcin Wiącek, zwrócił uwagę na konieczność poszanowania konstytucyjnego prawa obywateli do odmowy służby wojskowej z powodów religijnych lub moralnych. W liście do Ministerstwa Obrony Narodowej (MON) RPO podkreślił, że osoby, które odmawiają udziału w ćwiczeniach wojskowych, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej, co czyni koniecznym doprecyzowanie przepisów.
Potrzeba zmian w przepisach – odpowiedź MON
MON, odpowiadając na interwencję RPO, potwierdziło, że konieczne są zmiany legislacyjne. Wiceminister obrony narodowej zaznaczył, że obecne przepisy nie uwzględniają sytuacji osób, które zmieniły swoje przekonania po odbyciu przeszkolenia wojskowego. Propozycje zmian mają umożliwić takim osobom przeznaczenie do służby zastępczej, co zapewni zgodność z konstytucją i uszanuje prawa obywateli.
Podsumowanie
Sprawa Świadka Jehowy pokazuje, jak ważne jest poszanowanie wolności sumienia w kontekście obowiązków obywatelskich. Proponowane zmiany w przepisach mogą być krokiem w stronę lepszego dopasowania regulacji prawnych do potrzeb społeczeństwa, w którym różnorodność światopoglądowa staje się coraz bardziej widoczna.
Respektowanie praw jednostek to fundament demokratycznego państwa. Wprowadzenie jasnych i przejrzystych procedur dotyczących służby zastępczej może pomóc w rozwiązaniu podobnych dylematów w przyszłości.